The author presents his own conception of semantic analyticity accounted for from a thoroughly empiricist perspective on (descriptive) meaning. This conception includes the following theses. Meanings as entities constituted in social interactions should be investigated empirically by sociolinguistic methods. Each meaning is determined by a cluster of platitudes, i.e. sentences held as true or known in a given form by all (or almost all) competent language users. Each such sentence can be equivalently expressed in a form of conditional inference, or (...) just possess this form. All these inferences are held, by competent language users, as connected to others, thus building a global semantic space. A sentence is accepted as meaningful only if it is inferentially connected to other sentences so that together they, at least hypothetically, relate to some determinate experiences. Hence all meaningful sentences are a posteriori true. Analyticity/syntheticity of proposition is relative to a degree and scope of being accepted or known in a given form of sentence expressing it. Evidently analyticity/syntheticity is a psycho-social matter. Sufficient degree of analyticity is called 'platitudiness'. Analytic/synthetic distinction comes in degrees, is not strict, and a sentence's being analytic/synthetic may change over time. There are many cases in which we cannot determine whether a sentence is more analytic than synthetic, or conversely. (shrink)

W niniejszym artykule rozważam możliwość orzekania prawdy i fałszu o wytworach aktywności artystycznej człowieka, czyli dziełach sztuki. Rozważania te zawierają trzy ograniczenia: w polu moich zainteresowań pozostają przede wszystkim literackie dzieła sztuki; chodzi mi przede wszystkim o czysto poznawczy sens prawdy i fałszu, w szczególności, możliwość aplikacji tzw. klasycznej definicji prawdy; za podstawę swoich rozważań biorę przede wszystkim ustalenia wypływające z rozważań fenomenologów, w szczególności: W. Stróżewskiego, R. Ingardena, M. Heideggera i E. Husserla. Ustalenia te pozwalają mi ostatecznie przyjąć, iż (...) dzieła sztuki nie mogą być wprawdzie nosicielami prawdy klasycznie pojętej, ale są i mogą być siedliskiem „prawdy jako manifestacji”. (shrink)

Potrzeba uzasadnienia zdań w sensie logicznym pŀynie z faktu, iż uznają one swą funkcją stwierdzenia zachodzenie stanu rzeczy, wyznaczonego przez ich sens, i to zachodzenie niezależne od nich samych, a zarazem jako twory czysto sygnitywne (językowe) nie są zdolne pokazać bezpośrednio tego zachodzącego stanu rzeczy.Uzasadnienie pośrednie przez odwoŀanie się do innych zdań, które tymi samymi cechami się odznaczają i same z natury swej wymagają uzasadnienia, nie może być nigdy definitywne i jako takie domaga się uzupeŀnienia przez uzasadnienie “bezpośrednie”.Uzasadnienie bezpośrednie może (...) być uzyskane jedynie w aktach bezpośredniego doświadczenia, tzn. w aktach, w których przedmiot poznania jest dany samoosobiście.Należy odróżnić dwa rozumienia “uzasadnienia”:uzasadnienie “ontyczne”: jest nim zachodzący niezależnie od zdaniastan rzeczy zgodny w swej zawartości, formie i sposobie zachodzenia z tym, jakim go wyznacza uzasadniane zdanie. Uzasadnienie w tym znaczeniu jestbytową podstawą prawdziwości zdania i przez swe zachodzenie konstytuuje tę prawdziwość. Każdy sąd prawdziwy jest ipso facto w tym znaczeniu “uzasadniony”, a każdy w tym znaczeniu uzasadniony jest prawdziwy, ale “być prawdziwym” i “stanowić podstawę prawdziwości” zdania to dwie różne, choć przynależne do siebie sprawy.“Uzasadnienie” w rozumieniu pewnejoperacji poznawczej (“uzasadniania”) wykazuje zachodzenie stanu rzeczy będącego podstawą ontyczną prawdziwości pewnego zdania.Uzasadnianie przez odwoŀanie się do tzw. “doświadczenia” dokonuje się przy jednostkowych zdaniach kategorycznych a zarazem empirycznych przez odwoŀanie się do odpowiedniego spostrzeżenia zewnętrznego lub wewnętrznego, w którym przedmiot oznaczony przez przedmiot zdania uzasadnianego dany jest a zarazem spostrzeżony w cesze przypisywanej mu w danym zdaniu. Jednakże samo to spostrzeżenie nie wystarcza, trzeba bowiem dokonać na podŀożu tego spostrzeżenia przedjęzykowo przebiegającej predykacji, która dopiero prowadzi do utworzenia odpowiedniego zdania. Stwierdzenie tożsamości sensu zdania uzasadnianego i zdania utworzonego w procesie uzasadniania na podstawie wymienionych czynności poznawczych jest końcową fazą procesu, w którym dany sąd jednostkowy kategoryczny staje się empirycznie uzasadniony.W końcowej części artykuŀu omówiono szereg trudności, jakie przy uzasadnianiu sądów wzmiankowanego typu się nasuwają. (shrink)

Artykuł podejmuje zagadnienie prawdy w literaturze. Punktem wyjścia dla analiz jest koncepcja Romana Ingardena. Odmawia on dziełu literackiemu jako dziełu sztuki prawdziwości w sensie logicznym. Według Ingardena literackie dzieło sztuki jako przedmiot czysto intencjonalny niczego nie orzeka o świecie transcendentnym. Prawdę w dziele literackim można jednakże ujmować jako jej objawianie. -------------- Zgłoszono: 03/09/2020. Zrecenzowano: 22/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 10/11/2020.

W pracy rozważa się problem pojęcia prawdy w matematyce. Punktem wyjścia jest definicja prawdziwości Tarskiego. Dyskutuje się tło filozoficzne tej definicji, jej znaczenie dla języka matematyki i dla filozofii, stosunek do różnych definicji prawdy. Rozważa się też związek dowodliwości i prawdziwości w matematyce. Korzystając z wyników logiki matematycznej wykazuje się, że warunki z definicji Tarskiego nie zapewniają jedyności interpretacji predykatu prawdy. Pokazuje się też, że pojęcia semantyczne, takie jak spełnianie i prawdziwość nie są pojęciami finitystycznymi i wymagają użycia (...) pojęcia nieskończoności. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest ukazanie realizmu strukturalnego jako stanowiska realistycznego w dyskusji, prowadzonej wokół realizmu naukowego – jego wybranych zalet i słabości. Realizm strukturalny jest odpowiedzią na wyzwanie, jakie realizmowi naukowemu stawiają historyczne fakty zmiany teorii w nauce. Nawiązuje on do semantycznego ujęcia teorii naukowych i wypracowanego w tym podejściu aparatu pojęciowego. Zgodnie z realizmem strukturalnym to, co zostaje zachowane z dojrzałych teorii naukowych po zmianie teorii, to ich sformułowania matematyczne, będące abstrakcyjnymi modelami teorii. Są one aproksymacyjnie prawdziwe, gdyż reprezentują realne (...) struktury rzeczywistości w sposób wolny od ontologicznej interpretacji, narzuconej przez język teorii. Realizm strukturalny i nawiązujący do niego semirealizm, który rozszerza niezmienniczość dojrzałych teorii na własności detekcyjne obiektów fizycznych, bronią tezy realizmu naukowego w kwestii aproksymacyjnej prawdziwości teorii naukowych, interpretując realistycznie zmiany teorii naukowych. Pozostawiają jednak na boku istotny dla realizmu problem reprezentowania rzeczywistości w teoriach naukowych. Oba wspomniane stanowiska, nawiązując do modelowego ujęcia teorii naukowych, przyjmują, że reprezentacja jest izomorfizmem struktur matematycznego modelu teorii i rzeczywistości. Takie rozumienie reprezentacji jest zbyt wąskie, nie uwzględnia, że struktura zjawisk nie jest jednoznacznie określona. Strukturę tę dla teorii zastępuje matematyczny model danych, który odzwierciedla zjawiska przedstawione jako związki własności określonych przez teorię. Realistyczna interpretacja modelu danych stanowi dla realizmu strukturalnego konieczne uzupełnienie, aby spełniał on naczelną tezę realizmu, głoszącą, że nauka poznaje świat taki, jaki jest niezależnie od teorii. Stanowi to podstawę, aby broniona w realizmie strukturalnym aproksymacyjna prawdziwość teorii naukowych miała ugruntowane uzasadnienie. Wskazanie potrzeby rozszerzenia realizmu strukturalnego i semirealizmu o odpowiednią dla nich koncepcję reprezentacji jest tezą tej pracy. W artykule zostały przedstawione podstawowe elementy współczesnej dyskusji wokół realizmu naukowego oraz stanowiska realizmu strukturalnego i semirealizmu jako uzgodnienie realizmu naukowego z faktem radykalnej zmiany teorii. Następnie zostały ukazane konsekwencje, jakie dla realizmu strukturalnego wynikają z semantycznego (modelowego) ujęcia teorii naukowych i związanego z tym pojęcia reprezentacji jako izomorfizmu struktur. Ostatni fragment został poświęcony wskazaniu, że aby spełnić postulaty realizmu naukowego zarówno realizm strukturalny, jak i semirealizm powinny być uzupełnione o interpretację reprezentacji rzeczywistości w modelu danych w duchu realizmu naukowego. -------------- Zgłoszono: 17/09/2020. Zrecenzowano: 12/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 09/11/2020. (shrink)

Ważnym elementem współczesnej dyskusji pomiędzy realizmem i antyrealizmem naukowym jest próba nadania realistycznej interpretacji historycznemu faktowi zmiany teorii w nauce. Fakt ten według L. Laudana podważa nie tylko najważniejszy argument na rzecz realizmu naukowego, ale i najważniejsze tezy tego stanowiska. Argumentem kwestionowanym przez Laudana jest twierdzenie H. Putnama, że ogromny sukces nauki w przewidywaniu zjawisk i rozwijaniu nowych technologii świadczy przynajmniej o aproksymacyjnej prawdziwości teorii naukowych. Laudan wykazuje jednak fakty z historii nauki, gdy odnoszące sukces teorie okazywały się z (...) biegiem czasu fałszywe. Powiązany z tym argument przeciwko realizmowi, zwany pesymistyczną indukcją (PI), głosi, iż skoro przeszłe teorie, które odniosły sukces, okazywały się fałszywe z perspektywy nowszych, to także obecne odnoszące sukces teorie mogą okazać się w przyszłości fałszywe. Podważa to tezę odnośnie związku sukcesu teorii z jej aproksymacyjną prawdziwością. Ważnym wyzwaniem dla realizmu naukowego staje się zatem uzgodnienie jego tez z faktem zmiany teorii w nauce. Najbardziej znaczących rozwiązań tego problemu dostarcza realizm strukturalny zaproponowany przez J. Worralla i semirealizm A. Chakrawarttiego. Oba stanowiska przyjmują tę samą strategię obrony realizmu, zwaną divide et impera, uznającą, że nie całe teorie, lecz tylko ich fragmenty bezpośrednio związane z sukcesem spełniają tezy realizmu. Realizm naukowy w tych sformułowaniach zostaje w znacznym stopniu ograniczony i osłabiony. Celem artykułu jest przedstawienie tych rozwiązań i pokazanie z jednej strony realistycznych odpowiedzi na argument PI, jakich dostarczają te stanowiska, z drugiej ograniczeń, jakie z nich wynikają dla realizmu naukowego. Osłabiona wersja realizmu, jaką one proponują, również nie jest wolna od istotnych trudności, na jakie musi odpowiedzieć zarówno realizm strukturalny, jak i semirealizm. Identyfikacja tych trudności może stanowić wskazówkę dla dalszego rozwoju stanowiska realistycznego. (shrink)

Artykuł zawiera prezentację teorii konstruktywizmu metaetycznego Sharon Street i stanowi próbę ustalenia, czy koncepcja ta posiada status adekwatnej teorii metaetycznej pociągającej wiarygodne konsekwencje normatywne. W toku analizy okazuje się, że konstruktywizm Street jest stanowiskiem niedookreślonym w szczegółach, a jego relacja do ekspresywizmu pozostaje niejasna. Normatywne konsekwencje konstruktywizmu głębokiego są nieintuicyjne i kontrowersyjne – przede wszystkim dlatego, że teoria ta uzależnia sferę powinności od dokonywanych przez jednostkę wartościowań, o ile tylko wartościowania te są ze sobą wzajemnie spójne i są instrumentalnie racjonalne (...) w świetle prozaicznych faktów. Konstruktywizm pada ofiarą problemu autoreferencji, który to problem może być sformułowany w postaci następującego pytania: czy konstruktywistyczne ujęcie warunków prawdziwości twierdzeń normatywnych wynika z każdego praktycznego punktu widzenia, czy też jego trafność jest niezależna od praktycznego punktu widzenia w ogóle? Problem jest poważny, ponieważ stawia pod znakiem zapytania wewnętrzną spójność dyskutowanego stanowiska. Ponadto jest rzeczą wątpliwą, czy konstruktywizm jest najmocniejszym poglądem antyrealistycznym w metaetyce – wydaje się, że teorie odwołujące się do reakcji podmiotów znajdujących się w idealnych okolicznościach posiadają przewagę. Te ostatnie są zasadnie bardziej restrykcyjne w dziedzinie etyki normatywnej, nie wchodzą w konflikt z wnioskami wyciąganymi przez Street z tzw. dylematu darwinowskiego oraz w mniejszym stopniu niż konstruktywizm dopuszczają wpływ nieistotnych procesów przyczynowych. (shrink)

W niniejszym artykule proponuję odczytanie antropologii filozoficznej Stanisława Judyckiego jako rodzaj eksperymentu myślowego, polegającego na próbie wyznaczenia optymalnego ze względu na najsłabsze jednostki ludzkie metafizycznego kształtu świata. Odwołując się do jego tekstów, będę chciał pokazać, dlaczego zza „metafizycznej zasłony niewiedzy” powinniśmy wybrać świat, który ma określone własności, pozwalające najsłabszym z ludzkich osób żyć spełnionym życiem. Następnie, posługując się argumentami, które można znaleźć w tekstach Judyckiego, pokażę, iż taki pożądany ze względu na egzystencjalnie najsłabsze osoby kształt świata jest możliwy jedynie przy (...) założeniu, iż istnieje Bóg. Będę sugerował, iż nawet jeśli ktoś nie chciałby zgodzić się z argumentami Judyckiego na rzecz tezy o istnieniu Bogu, powinien, biorąc pod uwagę ten postulowany kształt świata, stać się pro-teistą, a zatem chcieć, aby Bóg istniał. Na koniec spróbuję pokazać, iż w tekstach Judyckiego widać wyraźnie, iż opis doktryny chrześcijańskiej pokrywa się z zawartością tego, co należałoby wybrać zza „metafizycznej zasłony niewiedzy”. Jeśli tak, to nawet jeśli w tekstach Judyckiego nie znajdujemy wystarczająco mocnych uzasadnień prawdziwości chrześcijańskiego teizmu, to otrzymujemy bardzo mocne argumenty na rzecz tezy, iż powinniśmy chcieć, aby istniał Bóg, o jakim mówi chrześcijaństwo. (shrink)

Tytuł tego artykułu jest podwójną parafrazą. Jest parafrazą tytułu głośnej monografii Alfreda Tarskiego Pojęcie prawdy w językach nauk dedukcyjnych, a jednocześnie jest też parafrazą tytułu artykułu Adama Groblera Pojęcie prawdy w językach nauk empirycznych. Sygnalizuje też pewien istotny związek rzeczowy z przedsięwzięciami obydwu panów. Podobnie jak Tarski w odniesieniu do nauk formalnych i Grobler w odniesieniu do nauk empirycznych, próbuję zbadać, czy klasyczna koncepcja prawdy może być efektywnie stosowalna również w naukach humanistycznych. Po rekonstrukcji i krytycznej analizie propozycji Tarskiego stwierdzam, (...) że o ile w naukach logiczno-matematycznych pojęcie prawdy jako prawdziwości w modelu zdaje się wystarczać, to w naukach empirycznych i humanistyce trudno jest uznać za zadowalające, ponieważ „nie sprowadza nas z drzewa języka”. Poszukiwanie trafnego modelu rzeczywistości za pomocą reguł inferencji i reguł empirycznej weryfikacji wiedzy także wydaje się mało skuteczne. W humanistyce bowiem dla konfrontacji modelu z rzeczywistością niezbędne wydaje się jeszcze uwzględnienie pewnych reguł rozumienia. Inaczej świat artefaktów i wartości będzie pozostawał dla nas całkowicie zakryty/niedostępny. A przeto i nasza konfrontacja z nim za pośrednictwem rozmaitych modeli - jeśli istotnie ma nas skutecznie chronić przed „ślepą” wędrówką po konstelacjach światów możliwych lub widmem bezdusznej naturalizacji - musi być oparta na takich regułach rozumienia i regułach sensu, które umożliwią nam źródłowe odsłonięcie specyficznych dla poszczególnych dziedzin przedmiotowych jakości oraz nadbudowanych nad nimi jednostek sensu i wartości. (shrink)

Leibniz zamierzał stworzyć lingua characteristica universalis – język, w którym dałaby się zapisać wszelka wiedza, oraz calculus ratiocinator – metodę umożliwiającą rachunkowe określenie prawdziwości dowolnego zdania tego języka. Taka idea leży u podstaw współczesnej logiki. Taka idea w odniesieniu do poprawności sprzętu i programów leży u podstaw metod logicznych weryfikacji systemów informatycznych.Dziś widzimy, że dalszy rozwój informatyki zależy istotnie od postępu badań logicznych, a logika – ta starożytna dyscyplina – znalazła nowe bogate pole dociekań, zyskała nowe perspektywy badań. Jej (...) zastosowania mogą mieć tak znaczący wymiar praktyczny, o jakim nie śniło się filozofom. (shrink)

Inspiracją do napisania niniejszego artykułu były rozdziały V–VII książki Ryszarda Kleszcza Logika, metafilozofia, wszechmoc. Siedem studiów filozoficznych (2021), dotyczące tej części metafizyki, którą w terminologii scholastycznejokreślano jako filozofię Boga, a obecnie umiejscawia się ją w obrębie teologii filozoficznej lub filozofii religii. Koncentruję się na trzech pytaniach: 1) jak odróżnić badania w zakresie filozofii religii od badań w naukach o religii; 2) czy typowe dla znacznej liczby filozofów religii ograniczanie badań do monoteizmu w największych religiach świata, a w kwestiach bardziej szczegółowych (...) do chrześcijaństwa, można przekonująco uzasadnić bez ujawniania ich własnych przekonań w sprawie religii; 3) czy klasyczny teizm stanowi właściwą artykulację chrześcijańskiego znaczenia słowa „Bóg”. W odpowiedzi na pierwsze pytanie twierdzę, że filozofem religii jest ten, kto bezpośrednio lub pośrednio zajmuje pozytywne lub negatywne stanowisko w sprawie kognitywnego charakteru, a zwłaszcza prawdziwości (Kleszcz wolałby powiedzieć: „uzasadnienia”) wierzeń czy doświadczeń religijnych. Na drugie pytanie, inaczej niż Kleszcz, odpowiadam negatywnie: ujawnienie przez filozofa własnego stosunku do religii nie niweczy ideału obiektywności, natomiast promuje uczciwość wobec czytelników i eliminuje pewien rodzaj teoretycznej hipokryzji spotykany u zwolenników filozofii uprawianej w sposób rzekomo neutralny względem własnych przekonań. Moja odpowiedź na trzecie pytanie jest także negatywna. Potrzebna jest nam dzisiaj mniej zachowawcza, odważniejsza w swoich roszczeniach filozofia religii niż ta proponowana przez Ryszarda Kleszcza — taka mianowicie, która naśladuje sposób uprawiania filozofii przez dawnych mistrzów, np. przez św. Tomasza z Akwinu, polegający na poszukiwaniu filozoficznych podstaw dla chrześcijaństwa, a nie taka, która uznaje wyniki ich ustaleń, np. w kwestii natury Boga, za zasadniczo ostateczne, a korygowalne jedynie w drobnych szczegółach. (shrink)

W artykule poddano badaniu pojęcie przesądu w teoriach Kanta i Husserla. Według Kanta, przesądy należy odróżnić od sądów tymczasowych, które można nazwać antycypacjami lub maksymami wszelkiego badania. Wydajemy sąd tymczasowy o jakiejś rzeczy, zanim poznamy ją za pomocą sądu określającego. Z kolei przesądy są sądami tymczasowymi błędnie uznanymi za sądy określające, to znaczy sądami, które przyjmujemy jako zasady bez badania warunków ich prawdziwości. Kanta pojęcie przesądu ma zatem konotacje negatywne a celem filozofii krytycznej jest przezwyciężeniewszelkich przesądów. W przeciwieństwie do (...) Kanta, Husserl rozróżnia przesądy pozytywne i negatywne: pozytywny przesąd jest rozumiany jako przed-sąd w formie presumpcyjnej przedwiedzy i odpowiada Kantowskiemu pojęciu antycypacji, która jest właściwa sądowi tymczasowemu, podczas gdy obiektywistyczna naiwność okazuje się przesądem negatywnym.Celem fenomenologii jest zawieszenie wszystkich przesądów i to zawieszenie umożliwia badanie ich źródeł. W artykule autor wykazuje, że Husserlowska koncepcja przesądu jako przed-sądu jest analogiczna do Gadamerowskiej rehabilitacji przesądów jako przed-rozumienia. Dlatego też można wskazać podobieństwa między Kanta pojęciem sądu tymczasowego, Husserla ideą przedwiedzy i G adamera koncepcją przed-rozumienia. (shrink)

Jeden z najbardziej charakterystycznych dla Wittgensteina sposobów sformułowania – i rozstrzygnięcia – problematyki prawdy polegał na wykorzystaniu ogólnego pojęcia harmonii. Prawdziwość myśli czy zdania okazuje się bowiem tylko jednym z przypadków, w których możemy mówić o dopasowaniu myśli do świata. Bezpośredni związek tematu harmonii myśli i świata z problematyką prawdy jest zaś o tyle jasny, że Wittgenstein – jak zobaczymy – używał niekiedy pojęcia harmonii zamiennie z pojęciem zgodności między myślą i światem, a także pojęciem obrazowości myśli. Wątek harmonii między (...) myślą i światem pojawia się w kilku opublikowanych drukiem pismach Wittgensteina, chociaż w Dociekaniach w dość pokrętny sposób: „Zgodność, harmonia myśli i rzeczywistości polega na tym, że jeżeli powiem mylnie, iż coś jest czerwone, to w każdym razie nie jest to czerwone. Oraz na tym, że gdy chcę objaśnić komuś wyraz »czerwone« w zdaniu: »To nie jest czerwone«, to wskażę coś czerwonego”. Więcej na ten temat znajdziemy w Philosophische Grammatik. W szczególności w uwadze 112 znajdziemy ważną wypowiedź wskazującą na gramatyczny charakter owej harmonii: „Jak wszystko, co metafizyczne, harmonię między myślą a rzeczywistością odnajduje się w gramatyce języka”. Jest to wypowiedź, którą można uznać za główną myśl Wittgensteina w kwestii prawdy. Można ją sformułować również w ten sposób: harmonia miedzy myślą i światem – w tym możliwość prawdziwości – jest dokonaniem gramatyki. Myśl ta zawiera manifest zwrotu, jaki miał miejsce w Wittgensteinowskim ujęciu problemu prawdy po powrocie do filozofii. Naszym zadaniem będzie bliższe przyjrzenie się jej treści, motywom, a także ewolucji, będącej kluczem do stanowiska późnego Wittgensteina w kwestii prawdy. Skupimy się na wczesnych latach trzydziestych, w których autor Dociekań wypracował nowe stanowisko, mozolnie przezwyciężając właściwe dla Traktatu myślenie o prawdzie i sensie w kategoriach strukturalnego obrazowania. (shrink)

W niniejszym artykule omawiam koncepcję zdań normatywnych Johna R. Searle’a. Przeprowadzona analiza ma służyć wykazaniu jej wiarygodności. Również jej autor w 2021r., po ponad pół wieku od jej pierwszego sformułowania, mimo bardzo licznych dyskusji prowadzonych w przeciągu tego czasu, stwierdza, że podtrzymuje twierdzenie o ważności i trafności tej koncepcji, a w szczególności także słynną już tezę o możliwości dokonania inferencyjnego przejścia od zdań o faktach do zdań o powinnościach (Searle 2021, 3–16). Twórca powszechnie znanej teorii czynności mowy przekonuje, że niektóre (...) zdania normatywne wynikają pojęciowo ze zdań faktualnych (opisowych). Analizuję szczegółowo jego argumentację, usiłując wyjaśnić, jak należy rozumieć jego tezę, że mówienie o tzw. błędzie naturalistycznym samo w sobie może być błędem. Skupiam się przy tym na istocie wynikania (poprawnych inferencji) oraz warunkach prawdziwości zdań normatywnych. Rozważenie różnych możliwości interpretacji tezy i argumentów Searle’a jest zarazem uzasadnieniem twierdzenia, że są one poprawne i zachowują swoją aktualność. Wyjątkowym elementem koncepcji Searle’a, z którym polemizuję, jest jego twierdzenie o rzekomo samoistnie motywującej mocy aktów mowy, np. dokonywania obietnicy. (shrink)

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu wyjaśnienia poznania w teleosemantyce, która jest najbardziej zaawansowaną wersją reprezentacyjnej teorii umysłu. Krytyka reprezentacjonizmu ze strony teorii poznania ucieleśnionego powoduje, że założenia i tezy teorii reprezentacyjnych powinny zostać poddane analizie w kontekście pytania o adekwatność i sukces tego podejścia. Głównym założeniem tego podejścia jest teza, że procesy poznawcze jak percepcja, myślenie pojęciowe, wiedza itp. polegają na wytwarzaniu reprezentacji mentalnych i operowaniu nimi. Materialną składową reprezentacji mentalnych są stany neuronalne mózgu, będące nośnikami treści poznawczych. Głównym problemem (...) tego podejścia jest wyjaśnienie przypisywania stanom mózgu treści pełniących funkcję reprezentacji. Teleosemantyka łączy wyjaśnienie nadawania treści z zagadnieniem intencjonalności stanów mentalnych i tezą o reprezentacyjnym charakterze poznania. Jako punkt wyjścia, zostały omówione związki jakie zachodzą pomiędzy ogólnym pojęciem reprezentacji a intencjonalnością. Ogólna struktura reprezentacji jest strukturą spełniającą warunki intencjonalności zarówno w sensie „bycia o czymś”, jak i skierowania na przedmiot intencjonalny. Problemem do rozwiązania jest konstytuowanie relacji reprezentacji i przypisywanie treści stanom mózgu. Następnie podana została analizie propozycja rozwiązania tego problemu przedstawiona przez R. Millikan w jej teorii teleosemantyki. Upatruje ona źródło intencjonalności w biologicznych funkcjach zdobywania informacji niezbędnej do przetrwania. Funkcje te spełniane są przez relacje konstytuujące reprezentacje mentalne. Semantyka reprezentacji jest nadana przez cel funkcji biologicznej, natomiast warunki prawdziwości skorelowane są z własnościami otoczenia. Końcowa część poświęcona jest omówieniu ograniczeń takiego ujęcia i przedstawieniu krytyki ze strony stanowisk antyreprezentacyjnych. Prowadzi to do konkluzji, że teleosemantyka, rozwijając relacyjne rozumienie reprezentacji wnosi do wyjaśnienia poznania ważny element. Łączy pojęcie intencjonalności z reprezentowaniem świata w umyśle. Nie daje jednak jeszcze pełnej odpowiedzi na pytanie o konstytucję treści poznawczych. Nie powinna też być traktowana jako jedyny i uniwersalny sposób rozwiązania problemu treści, ale jako jedna z propozycji wyjaśnienia elementów poznania wyposażonych w treść intencjonalną. (shrink)

This paper rejoins the debate surrounding Thomas Tymockzko’s paper on the surveyability of proof, first published in the Journal of Philosophy, and makes the claim that by attending to certain broad features of modern conceptions of proof we may understand ways in which the debate surrounding the surveyability of proof has heretofore remained unduly circumscribed. Motivated by these historical reflections, I suggest a distinction between local and global surveyability which I believe has the promise to open up significant new advances (...) in the philosophy of mathematics. (shrink)

Artykuł nawiązuje do jednej z najbardziej intensywnych dyskusji we współczesnej filozofii języka, jaką jest spór o zasięg i charakter wpływu kontekstu wypowiedzi na znaczenie użytych w niej wyrażeń, gdzie kontekst jest rozumiany bardzo ogólnie, jako „zewnętrzne okoliczności, które wykorzystywane są przez uczestników sytuacji komunikacyjnej do określenia pewnej własności pewnej jednostki językowej”. Jest to w istocie spór o autonomię semantyki. Spornymi stanowiskami w toczonej debacie są kontekstualizm i minimalizm semantyczny. Zaproponowane ujęcie wypowiedzi jako celowego i racjonalnego aktu komunikacji, w którym wyrażenie (...) językowe i kontekst stanowią odrębne źródła informacji będącej przedmiotem interpretacji wypowiedzi, pozwoliło bardziej szczegółowo określić rolę kontekstu i znaczenia językowego w determinowaniu treści wypowiedzi. Z tej perspektywy została przeprowadzona analiza wypowiedzi zdania ‘Jan jest wysoki’ w trzech różnych kontekstach, co pozwoliło lepiej ocenić siłę argumentów badanych stanowisk. Rozważania zostały przeprowadzone jako próba obrony minimalizmu semantycznego, który utrzymuje, że grupa wyrażeń, których znaczenia zależą od kontekstu, ogranicza się do typowych wyrażeń okazjonalnych. Wpływ kontekstu na wyrażenia spoza tej grupy zaznacza się jedynie na płaszczyźnie pragmatycznej. Procesy pragmatyczne nie zmieniają znaczenia językowego wyrażeń użytych do sformułowania wypowiedzi, a jedynie wpływają na interpretację wypowiedzi. Zdania języka po usunięciu typowych wyrażeń okazjonalnych wyrażają sądy minimalne i nie wymagają dodatkowej informacji kontekstowej. Minimalizm semantyczny pozostaje w opozycji do stanowiska kontekstualizmu głoszącego, że niemal wszystkie wyrażenia języka naturalnego są wrażliwe na kontekst, który moduluje ich znaczenie na poziomie semantycznym. Zgodnie ze stanowiskiem kontekstualizmu zdania języka, takie jak np. ‘Jan jest wysoki’, nie mają określonych warunków prawdziwości, gdyż warunki prawdziwości można przypisać tylko konkretnym wypowiedziom, a nie zdaniom rozumianym jako wyrażenia językowe. Przeprowadzona analiza użycia w różnych kontekstach zdania należącego do spornej grupy dostarcza argumentów na rzecz minimalizmu semantycznego. Pokazuje ona, że zarówno samo słowo ‘wysoki’ posiada pewną treść wspólną dla wszystkich kontekstów i odniesień, jak też zdanie ‘Jan jest wysoki’ formułuje pewien sąd minimalny o określonych warunkach prawdziwości. (shrink)

Moral principles or the rules of conduct are based in the society. If the purpose of ethics in research is to take into consideration the needs and the rights of the experimental subject, his social milieu must then largely determine the ethical considerations of a projected study. The inability to comprehend such rights may often be due to ignorance, disease and his societal values. Blood letting, biopsy and post-mortem examinations may so conflict with local beliefs that so called 'consent' to (...) these is much more than a surrender of the rights of the individual. It is difficult to conform with the highest principles of ethics in research in any uniform society. It is more so when the many variables are further complicated by cultural demands and social taboos. The best custodians of ethical standards must relate intimately with the norms of the local population. (shrink)

Nemám v úmyslu předložit školsky umný referát o filosofování, o různých filosofických koncepcích a jejich argumentaci, nýbrž pokusím se otevřít otázky, které mě bytostně zaměstnávají. Moje torzovité a fragmentární podněty se budou týkat následujících otázek-problémů: 1. Ontická realita na našem vnímání nezávislého světa a gnoseologické meze ontologie. 2. Co je racionalita, jaké jsou její možnosti a meze? Lze racionalitu kotvit gnoseologicky či již ontologicky? Jaký je vztah mezi racionalitou, přirozeností a přírodou? Je iracionalita předchůdná racionalitě? 3. Lze z racionality odvodit (...) etické jednání? Je racionalita vázána na určitý kulturní kontext a diskurs, či je universálně lidská? 4. Nemožnost objektivity a nezbytnost úsilí o co nejvyšší možnou míru objektivity. 5. Na čem založit humanitu? A proč vůbec humanita? 6. Posléze načrtnu svoji thesi: Skutečnost‚ její poznání a její utváření jako proces komplexity a komplementarity komponent v korelacích v kontinuitě a v kontextech. (Těmito šesti K si z Vás nechci dělat slovíčkářskou srandu, ale je to to nejvážnější, oč mi jde a s co Vám chci sdělit.) 7. Skončím položením radikálního otazníku nad filosofií. (shrink)

The changes that have taken place in Ukrainian Protestantism since the independence of the country have repeatedly attracted the attention of domestic religious scholars. V. Yelensky, V. Lyubashchenko, O. Nazarkina, Y. Reshetnikov, V. Titarenko, V. Franchuk, P. Yarotsky, TV, addressed the problem in their works. Further analysis, however, is greatly complicated by the lack of empirical material that would be accompanied by primary interpretations.

I should like to treat one important question on the solution of which depends not only the improvement of production but successful solution of tasks in shaping a communist attitude toward work. Irefer to certain aspects of our planning techniques.

Sądzimy, że świat mógłby być zupełnie inny, niż jest, nie tylko ze względu na to jak się rzeczy mają, lecz także ze względu na to, co istnieje. Nasze potoczne intuicje dopuszczają, że mogłoby istnieć coś innego niż to, co faktycznie istnieje. Pewne konkretne indywiduum, które istnieje, mogłoby nie istnieć, mógłby też istnieć ktoś inny. Wydaje się, że możemy wypowiadać prawdziwe sądy dotyczące czysto możliwych indywiduów, np. to, że mogłabym mieć siostrę, która mogłaby być baletnicą, ale została bokserką. Przygodne istnienie indywiduów (...) stanowi problem dla zwolennika aktualizmu, który uważa, że istnieje tylko świat rzeczywisty oraz indywidua go zamieszkujące. W książce Mere Possibilities Stalnaker chce pogodzić intuicję, że indywidua istnieją w sposób przygodny z aktualizmem i pokazać, jak reprezentować warunki prawdziwości zdań o czystych możliwościach na gruncie realistycznie interpretowanej semantyki światów możliwych. (shrink)

Nearly forty years ago I wrote to the editors of Liddell and Scott, pointing out that in Apoll. Rhod. I. 685 was a future, not as they thought of , but of , and that it was so explained e.g. by V. Magnien, Le futur grec . The correction, slightly muddled, is to be found in their Addenda, new Supplement, s.v. , but it seems to have escaped Dr. Giangrande and Mr. M. Campbell, not to mention Schwyzer e tutti quanti, (...) and should therefore perhaps be repeated here. (shrink)

Artykuł stanowi porównanie dwóch strukturalnych teorii sądów logicznych: teorii Kazimierza Ajdukiewicza z lat sześćdziesiątych XX wieku oraz teorii Jeffreya Kinga z początku XXI wieku. Pierwsza część artykułu zawiera charakterystykę obu teorii. W części drugiej szczegółowo omówione zostają istotne podobieństwa pomiędzy stanowiskami. Następnie identyfikowane są różnice między nimi i przeprowadzona jest analiza mająca doprowadzić do uzyskania odpowiedzi na pytanie o to, czy różnice te są istotne, czy pozorne. Część trzecia dotyczy tego, czy możliwe jest uodpornienie omawianych teorii na tzw. problem Benacerrafa.

Historical studies suggest that all ideas, including the philosophical, scientific, and religious, are relative to the culture in which they are formulated. After clarifying the concept of relativism, and exploring the epistemological reasons why knowledge is relative, Kaufman argues that these admissions are not fatal to the achievement of valid knowledge in philosophy and theology.--D. D. O.

In no other age, however distinguished it may have been by brilliant discoveries, has the question of the meaning of life faced humanity as acutely and urgently as in recent times. Considerable interest in this realm of philosophical thought has been aroused chiefly by the fact that now more than ever, the most urgent and dramatic crises of being have emerged and grown more threatening, taking the form of "eternal questions" for mankind as a whole: will humanity, its culture, science, (...) and art, exist or not exist? How can we ward off the threat that hangs over the entire world, and how with the aid of reason can we defend the humanistic principles of the human community? and what is reason itself in the contemporary person—the ethically "neutral" intellect of the bourgeois scholar, or a special capability, characteristic only of those who can understand life's phenomena through an inner spiritual-valuative relation to themselves and others as human beings? It is precisely the problem of the ethical orientation of human reason, its conversion from an "instrument of knowledge' ' into a means for the humanization of human existence that has become one of the most critical problems of the last quarter of the twentieth century. Despite the advancing progress of science and technology, and to some extent even because of it, again the person is turned towards self-knowledge, to the definition of his essence in new concrete historical conditions. In this article, we have attempted to approach the idea of the humanization of human reason, turning to the problems of the ethical-philosophical legacy of L. N. Tolstoy. We will try to demonstrate the expediency, and necessity, of such an approach. (shrink)